ทำอย่างไรถ้าเรากำลัง "พายเรือให้โจรนั่ง"?

คนเหล่านี้อาจจะทำงานเก่ง มีความรู้ความสามารถ มีความกระตือรือร้น หนักเอาเบาสู้ พร้อมช่วยเหลือองค์กรอยู่เสมอ และอยู่มานาน จนมีตำแหน่งสูง คุณอาจจะไม่รู้เลยว่า เบื้องหลังการทำงานให้องค์กร เขากำลัง ?โกง? องค์กร กอบโกยผลประโยชน์มิชอบเข้ากระเป๋าตนเองอยู่

 

ผู้นำองค์กรหรือเจ้าของบริษัทจำนวนไม่น้อย อาจกำลัง ?พายเรือให้โจรนั่ง? ทั้งโดยรู้ตัวและไม่รู้ตัว

สำนวน ?พายเรือให้โจรนั่ง? หมายถึง การให้ความสนับสนุนคนไม่ดี นิยมนำมาใช้เมื่อบุคคลคนหนึ่งให้การสนับสนุนหรือค้ำจุนคนไม่ดีให้สามารถอยู่ได้อย่างสบาย จะโดยรู้ตัวหรือไม่รู้ตัวก็ตาม

ในช่วงที่ผ่านมา มีข่าวใหญ่หลายข่าวที่สะท้อน ?โจร? ในองค์กร ไม่ว่าจะเป็น ผู้จัดการธนาคารที่วางแผนอย่างเป็นระบบ เพื่อปล้นเงินนับพันล้านจากสถาบันอุดมศึกษา ข่าวการจัดซื้อจัดจ้างอุปกรณ์ต่าง ๆ ด้วยราคาที่สูงเกินจริง หรือเมื่อเร็ว ๆ นี้มีข่าวที่น่าเศร้า ชายคนหนึ่งตัดสินใจฆ่าตัวตาย เพราะถูกลูกน้องที่ทำงานมานาน แอบโกงมานานหลายปี จนตัวเองต้องขายของขาดทุน เป็นหนี้เป็นสิน แต่ลูกน้องที่รับค่าจ้างรายวัน กลับมีฐานะดีขึ้นอย่างเห็นได้ชัด...

พนักงานใหม่ ๆ อาจจะไม่มีปัญหา แต่พวก ?แก่วัดแก่วา? พวกที่คิดว่า องค์กรขาดพวกตนไม่ได้ รับผิดชอบเรื่องสำคัญ มีความชำนาญในงานจนหาคนใหม่ ๆ มาแทนยาก คนเหล่านี้ถ้ามีโอกาส จะแสวงหาประโยชน์เข้าตนเองได้ง่าย โดยที่องค์กรไม่ทันระวังตัว 

 

พนักงานที่อยู่มานาน จนไว้วางใจได้ มักจะเลื่อนตำแหน่งสูงขึ้นเรื่อย ๆ พร้อม ๆ กับอำนาจการจัดการ การตัดสินใจที่เพิ่มขึ้นและเป็นอิสระมากขึ้น  ....ถ้าเขาเป็นคนดี องค์กรย่อมเจริญรุ่งเรือง ตรงกันข้าม ถ้าเกิดความโลภและความเห็นแก่ตัวเข้าครอบงำ เขาจะใช้อำนาจที่ไม่มีใครตรวจสอบนั้น...เพื่อตัวเอง

จากพนักงานประจำกลายเป็น ?พนักงานแฝง? ใช้องค์กรเพื่อหาประโยชน์ส่วนตัว โดยไม่สนใจว่าองค์กรจะเสียหายอย่างไร เช่น แอบติดต่อลูกค้าบริษัท รับงานเอง โดยดึงดูดลูกค้าด้วยค่าบริการที่ถูกกว่าใช้บริการของบริษัท บางรายมีธุรกิจส่วนตัวเสริม จึงใช้เวลางานแอบทำงานของตน เป็นต้น 

 

จำนวนหนึ่งอาจเป็น ?พวกหาเศษหาเลย? พนักงานที่มีความโลภและความเห็นแก่ตัว จะหาช่องทางต่าง ๆ ที่ตนเองจะได้ประโยชน์ ซึ่งจะเอาเพียงบางส่วน เพื่อไม่ให้ผู้บริหารระแคะระคาย โดยใช้อำนาจที่ตนมีและควบคุมได้ เช่น พนักงานที่ทำหน้าที่จัดซื้อจัดจ้าง หลายหน่วยงานมีการรวมหัวกันเป็น ?ขบวนโกง? รวมตัวกันเหนียวแน่นมาก สิ่งที่คนเหล่านี้จะทำ เช่น เมื่อซื้อของหรือใช้บริการใด ๆ ของบริษัท จะเอา ?ส่วนลด? เป็น ?ส่วนตัว? โดยให้ออกใบเสร็จรับเงินเต็มมูลค่า เมื่อบริษัทต้องการจ้างใครมาทำอะไรให้ มักจะนำเสนอผู้บริหารให้เลือกบางบริษัทอย่างเจาะจง โดยอ้างสารพัดคุณลักษณะที่เหมาะสม ทั้ง ๆ ที่ลึก ๆ แล้วตนได้ตกลงอะไรเป็นพิเศษกับคนขายไว้แล้ว หรือทำหน้าที่สกัดผู้มานำเสนอขายสินค้ากับบริษัท โดยอ้างว่า สินค้าไม่ได้คุณภาพ มีตำหนิ แต่จริง ๆ แล้วมีร้านที่ตนได้ประโยชน์อยู่แล้ว เป็นต้น

 

ที่เลวร้ายกว่านั้น อาจเป็น ?พนักงานทรยศ?  ความเจ็บปวดประการหนึ่งในฐานะผู้บริหารองค์กร คือ ถูกทรยศหักหลัง โดยพนักงานที่ร่วมงานกันมานาน จนเชื่อมั่น เชื่อมือ เชื่อถือ และเชื่อใจ... บริษัทเกิดใหม่หลายแห่ง เจ้าของคือ พนักงานที่แยกตัวออกมาเปิดบริษัทเอง และดึง ?ลูกค้า? ทั้งหมดของบริษัทที่ตนเคยทำงานอยู่ไปด้วย ....ทำให้บริษัทเดิมที่ตนเคยทำงานนั้น แทบล้มทั้งยืน คนเหล่านี้ จากไปอย่างลอยนวล ไม่รู้สึกว่าตนได้กระทำสิ่งผิดแต่อย่างใด

เรียนรู้จากสำนวนสุภาษิตไทย อาจช่วยแก้ไขไม่ให้เราพายเรือให้โจรนั่ง... 

 

โบราณสุภาษิตไทยได้ให้คำสอนและคำแนะนำดี ๆ หลายอย่าง ในการอยู่ร่วมกับคน และการจัดการคนที่มีพฤติกรรมไม่เหมาะสม ซึ่งผมคิดว่า น่าจะเป็นประโยชน์ หากผู้บริหารเรียนรู้ที่จะนำมาปรับใช้ อาจสามารถเอาชนะความโลภและความเห็นแก่ตัวของพนักงาน ที่จ้องเอาเปรียบองค์กรได้ อาทิ 

อย่าไว้ใจทาง อย่าวางใจคน จะจนใจเอง หมายถึง อย่าเชื่อใจผู้ใดง่ายเกินไป การมีลูกน้องที่ไว้ใจได้นั้น ย่อมเป็นเรื่องที่จำเป็นของเจ้าของบริษัท เพราะแน่นอนว่าเราไม่สามารถทำงานทุกอย่างได้ด้วยตนเอง แต่สุภาษิตนี้ก็เตือนใจได้เป็นอย่างดี ไม่ว่าเราจะมีลูกน้องคนสนิทที่เชื่อใจได้มากเพียงใด แต่เราต้องบอกตัวเองเสมอว่า คนเราอาจเปลี่ยนแปลงได้ อาจไม่ซื่อสัตย์ อาจเห็นแก่ตัวมากกว่าเห็นแก่องค์กรได้ ต้องเตือนใจตัวเองให้ดี

 

ตัดไฟแต่ต้นลม หมายถึง ตัดต้นเหตุเพื่อไม่ให้เหตุการณ์ลุกลามต่อไป ด้วยการวางระบบทุกอย่างให้รัดกุม ทุกขั้นตอน เพื่อมิให้พนักงานมีโอกาสแสวงหาประโยชน์มิชอบได้ เป็นการป้องกันและปิดโอกาสไม่ให้ ?ความโลภ? และ ?ความเห็นแก่ตัว? ทำงาน เช่น การทำให้งานทุกอย่างโปร่งใส ตรวจสอบได้ การสุ่มตรวจโดยไม่แจ้งพนักงานทราบ การมอบหมายงานที่ต้องสร้างความรับผิดชอบต่อกันและกัน การโยกย้ายพนักงาน ไม่ให้ยึดติดในตำแหน่งเดิมนานเกินไป เป็นต้น

 

เขียนเสือให้วัวกลัว หมายถึง ทำอย่างใดอย่างหนึ่งเพื่อให้อีกฝ่ายหนึ่งเสียขวัญหรือเกรงขาม ด้วยการออกกฎระเบียบ หรือทำสัญญากับพนักงานว่าด้วยเรื่องการประพฤติอย่างซื่อสัตย์ต่อองค์กร โดยกำหนดบทลงโทษที่รุนแรง หากกระทำผิด เพื่อให้เกิดความกลัว ไม่กล้าทำ เช่น ถ้าองค์กรสืบทราบว่า ไม่ซื่อสัตย์ ทำให้องค์กรเสียหาย เสียประโยชน์ เสียชื่อเสียง ด้วยการคดโกง ฉกฉวยประโยชน์เข้าตนเอง นอกจากจะถูกดำเนินคดีตามกฎหมาย ถูกไล่ออกแล้ว จะต้องชดใช้ค่าเสียหายจากความผิดที่ได้กระทำไปด้วย และให้เซ็นต์ชื่อรับทราบ เป็นต้น

 

เชือดไก่ให้ลิงดู หมายถึง การลงโทษให้ดูเป็นตัวอย่าง เมื่อพบว่ามีการกระทำทุจริตต่อองค์กร ควรทำให้เป็นเรื่องใหญ่ หรือจัดการให้เด็ดขาด ตามกฎระเบียบขององค์กร เพื่อให้เห็นว่า องค์กรไม่ได้ละเลยหรือเพิกเฉย แม้เป็นผู้มีตำแหน่งมีอำนาจในองค์กรก็ตาม อาจมีการตั้งคณะกรรมการวินัยขึ้นมาสอบสวนและลงโทษ หากมีหลักฐานที่กระทำผิดจริง ซึ่งจะช่วยให้ทุกคนเห็นเป็นตัวอย่างและไม่กล้าทำตาม 

 

ไม้อ่อนดัดง่าย ไม้เเก่ดัดยาก หมายถึง อบรมสั่งสอนเด็กให้เด็กประพฤติดีได้ง่ายกว่าสั่งสอนผู้ใหญ่ หากเรารู้ว่ามีพวกแก่วัดแก่วา อยู่มานาน องค์กรต้องพึ่งพาพวกเขา ต้องเปิดโอกาสให้แสวงหาประโยชน์ส่วนตัวด้วย มิฉะนั้นองค์กรจะมีปัญหาได้ ผู้บริหารต้องวางแผนเพื่อจัดการคนเหล่านี้ โดยอาจตั้งแผนกขึ้นมาใหม่ การฝึกพนักงานใหม่ ๆ ที่เราสามารถควบคุมได้ แล้วค่อย ๆ ลดบทบาทของแผนกไม้แก่เดิม ๆ แล้วค่อย ๆ หาทางยุบแผนกและย้ายคนพวกนั้นไปอยู่ในตำแหน่งที่ไม่สามารถหาผลประโยชน์ได้

ธรรมย่อมรักษาผู้ประพฤติธรรม หมายถึง คนที่ทำแต่กรรมดี ย่อมจะได้ประสบกับสิ่งดี ๆ จำไว้ว่า ถ้าเราจะต้องการจัดการโจรในองค์กร จำเป็นต้องกำจัดโจรในตัวเราให้สิ้นซากเสียก่อน ในฐานะผู้นำองค์กรจะต้องเป็นแบบอย่างให้เห็นว่า เป็นคนดี มีความกล้าหาญทางจริยธรรม ไม่มีนอกมีในในการรับงานข้างนอก ปฏิเสธการจ่ายใต้โต๊ะ การให้สินบนเจ้าหน้าที่ราชการ ไม่เลี่ยงภาษีโดยมิชอบ หากเราเป็นแบบอย่างที่ดี ย่อมเป็นพลังบันดาลใจให้ทุกคนในองค์กรทำตาม และองค์กรจะสะสมแต่ชื่อเสียงที่ดีมากขึ้นเรื่อย ๆ มีแต่ความเจริญรุ่งเรืองไม่สิ้นสุด

 

?คนดีสำคัญกว่าทุกสิ่ง? ท่านพุทธทาสภิกขุ ได้กล่าวความจริงนี้ไว้ เราควรช่วยกันทำให้สังคมนี้เป็นที่ยืน ที่อยู่ของคนดี ด้วยการช่วยกันปิดโอกาสและช่องทางต่าง ๆ ไม่ให้กิเลสแห่งความโลภและความเห็นแก่ตัวฉกฉวยคุณธรรมในใจของเราไป