กระแสการผลักดันให้มหาวิทยาลัยของรัฐออกนอกระบบ ส่งผลให้สังคมเป็นห่วงเรื่องผลกระทบที่อาจจะเกิดขึ้นต่อผู้เรียนและสังคม แต่หากพิจารณาในหลักการของการให้มหาวิทยาลัยของรัฐออกนอกระบบ มุ่งเน้นให้มหาวิทยาลัยมีอิสระในการบริหารจัดการ การควบคุมและการกำกับของรัฐบาลลดลง หรือมีให้น้อยที่สุด โดยเน้นการติดตามและประเมินผลการดำเนินงาน เพื่อให้เกิดความโปร่งใส ซึ่งนับว่าเป็นหลักการที่ดี แต่ในขณะเดียวความกังวลในเรื่องของค่าธรรมเนียมและค่าบำรุงการศึกษาที่จะเพิ่มมากขึ้น รวมถึงการทำให้การศึกษากลายเป็นการค้าที่มุ่งผลกำไรเป็นสำคัญ ส่งผลให้กลุ่มคณาจารย์และนักศึกษาส่วนหนึ่ง ออกมาเรียกร้องให้พิจารณาร่างกฎหมายนี้อีกครั้ง

ผมเคยเสนอความเห็นเกี่ยวกับการช่วยเหลือผู้เรียนที่ด้อยโอกาสหรือกลุ่มผู้เรียนที่ยากจน ให้สามารถเข้าถึงอุดมศึกษาไว้หลายครั้งเมื่อดำรงตำแหน่ง ส.ส. ไม่ว่าจะเป็น การอภิปรายในวาระรับหลักการร่างพระราชบัญญัติมหาวิทยาลัยรามคำแหง พ.ศ. hellip;. การเข้าร่วมเป็นคณะกรรมาธิการพิจารณาร่างพระราชบัญญัติมหาวิทยาลัยมหิดล พ.ศ. hellip;. มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี พ.ศ. hellip;. ซึ่งมีแนวทางดังนี้

การจัดทำกรอบการเรียกเก็บค่าธรรมเนียม

ประเด็นการเก็บค่าธรรมเนียมและค่าบำรุงการศึกษานี้ มหาวิทยาลัยต้องมีหลักเกณฑ์ที่เรียกเก็บอย่างชัดเจน วิธีการและเงื่อนไขที่กำหนดในข้อบังคับของมหาวิทยาลัย และต้องไม่เกินกรอบที่กำหนดไว้ หากไม่มีการกำหนดกรอบการเรียกเก็บค่าธรรมเนียม ผู้เรียนอาจต้องรับภาระค่าใช้จ่ายในการเรียนที่มากเกินจริง เนื่องจากมหาวิทยาลัยสามารถเรียกเก็บค่าธรรมเนียมการศึกษาเองได้

การระบุให้มีกองทุนเพื่อการศึกษา โดยจัดสรรจาก 3 กองทุน ดังนี้

กองทุนเพื่อการศึกษาจากรัฐบาล รัฐบาลควรจัดสรรงบประมาณเพื่อสนับสนุนการให้ทุนการศึกษาในรูปแบบกองทุนกู้ยืมเพื่อการศึกษา กองทุนกู้ยืมเพื่อการศึกษาที่ผูกพันกับรายได้ในอนาคต โดยมุ่งเน้นการพิจารณาจากครอบครัวที่มีฐานะทางเศรษฐกิจต่ำถึงปานกลาง โดยใช้เกณฑ์ความประพฤติ ประวัติการเรียนที่ผ่านมา ความประสงค์ของการเรียนในสาขาวิชานั้น และแนวคิดการนำวิชาความรู้มาประยุกต์ให้เป็นประโยชน์ต่อตนเอง สังคม และประเทศ เพื่อเปิดโอกาสให้ผู้มีฐานะยากจน ด้อยโอกาสสามารถเข้าถึงการอุดมศึกษาได้

กองทุนเพื่อการศึกษาของมหาวิทยาลัย โดยการระบุให้มหาวิทยาลัยจัดตั้งกองทุนผู้ขาดแคลนทุนทรัพย์ด้านการศึกษา โดยจัดสรรทุนการศึกษาแก่นิสิตนักศึกษา ในรูปแบบของกองทุนให้เปล่าที่จัดสรรมาจากการบริหารเงินงบประมาณของมหาวิทยาลัย เช่น โดยการจัดตั้งจากสมาคมผู้ปกครอง หรือการนำรายได้จากการให้บริการด้านต่าง ๆ ของมหาวิทยาลัย หรือรายได้จากเงินและทรัพย์สินซึ่งมีผู้อุทิศให้มหาวิทยาลัย โดยมีการร่าง พ.ร.บ. ระบุไว้ชัดเจน เพื่อสร้างหลักประกันด้านโอกาสทางการศึกษาให้นักศึกษาในอนาคต

กองทุนเพื่อการศึกษาจากภาคเอกชน การที่มหาวิทยาลัยสร้างความร่วมมือกับภาคเอกชน ที่เข้ามาจัดสรรทุนการศึกษาแก่ผู้เรียนที่ขาดแคลนทุนทรัพย์ในรูปเงินกู้ยืมเพื่อการศึกษา โดยเล็งเห็นว่าจะได้ประโยชน์ร่วมทั้งสองฝ่าย คือ สถาบันเอกชนเองสามารถรับคนเรียนดีเข้าสู่สถาบันด้วยการให้ทุนการศึกษา ในขณะที่ภาคธุรกิจเอกชนเองจะได้ผู้เรียนที่มีคุณภาพป้อนเข้าสู่องค์กรของตนในตลาดแรงงาน

การระดมทุนของมหาวิทยาลัย

ณ ขณะนี้ คงต้องยอมรับว่า การอุดมศึกษาของไทยยังคงมีความเหลื่อมล้ำสูง ซึ่งขึ้นอยู่กับประวัติศาสตร์การก่อตั้งและทรัพยากรตั้งต้นของมหาวิทยาลัยในประเทศไทย โดยมหาวิทยาลัยบางแห่งอาจมีโอกาสน้อยในการสร้างความเป็นเลิศทางวิชาการ หากวิธีการจัดงบประมาณยังคงถูกจำกัดโดยวิธีการแบบเดิมดังในอดีตและปัจจุบัน

มาตรการหนึ่งซึ่งผมเชื่อว่าจะสามารถเป็นตัวขับเคลื่อนให้เกิดการระดมทุนจากภาคส่วนต่าง ๆ แก่มหาวิทยาลัย คือ การใช้นโยบายภาษี โดยรัฐจะต้องเปิดกฎหมายที่เอื้อให้เกิดการบริจาคเพื่อการศึกษา ดังเช่นนโยบายด้านภาษีของประเทศสหรัฐอเมริกา ที่เอื้อให้เกิดการบริจาคเงินเพื่อการศึกษา ส่งผลให้นายบิลล์ เกตส์ เจ้าของบริษัทคอมพิวเตอร์ชื่อดัง นำเงินจำนวนมหาศาลบริจาคให้กับมหาวิทยาลัยต่าง ๆ เช่น มหาวิทยาลัยฮาวาร์ด และ มหาวิทยาลัยสแตนฟอร์ด การบริจาคของบิลล์ เกตส์ ครั้งนี้ เป็นผลจากกฎหมายในด้านภาษีของประเทศอเมริกาที่เอื้อให้เกิดการบริจาคเพื่อการศึกษา จึงทำให้บิลล์ เกตส์ ต้องการลดการจ่ายภาษีด้วยการสร้างตึกให้กับมหาวิทยาลัย เป็นต้น

ดังนั้นการสร้างหลักประกันเรื่องการให้มีทุนการศึกษา จึงเป็นความรอบคอบ ที่บ่งชี้ว่ามหาวิทยาลัยคำนึงถึงคนรุ่นต่อไปว่าทุกพระราชบัญญัติมหาวิทยาลัยที่เขียนมาทั้งหมดนี้ สามารถจะทำให้เราสบายใจว่า ประเทศชาติจะมีมหาวิทยาลัยที่มีคุณภาพ แม้ว่าความจริงคือกองทุนการศึกษาของแต่ละมหาวิทยาลัย อาจไม่ได้มีเงินมาก แต่นับว่าเป็นการแบ่งเบาภาระของรัฐลงได้ อีกทั้งเป็นการทำให้ผู้เรียนที่ยากจน ได้รับโอกาสรับการศึกษาในระดับอุดมศึกษา