ร่าง พ.ร.บ. ค้าปลีก: เครื่องมือผิดประเภทในการช่วยโชห่วย

*ภาพจาก http://pcoc.moc.go.th/pcocsys/uploadfile/18/jpg/ค้าปลีก1.jpg

สงครามการค้าปลีกและค้าส่งเปรียบได้กับการเล่นกระดานหกระหว่างสองฝ่าย ฝ่ายใดมีอำนาจต่อรองมากกว่าจะสามารถเก็บเกี่ยวผลประโยชน์ไปได้มากกว่า ส่วนผู้บริโภคจะได้ประโยชน์สูงสุด เมื่อมีความสมดุลของอำนาจต่อรองของทั้งสองฝ่าย ซึ่งจะเกิดขึ้นได้เมื่อมีการแข่งขันอย่างเสรีและเป็นธรรม

ยุคก่อนปี 2540 ฝ่ายผู้ประกอบการค้าดั้งเดิมซึ่งประกอบด้วย ผู้ผลิตสินค้า (Supplier) ผู้ค้าส่ง และผู้ค้าปลีกหรือ ldquo;โชห่วยrdquo; เป็นฝ่ายที่มีอำนาจต่อรองสูงมากจึงได้รับประโยชน์มาก เพราะยังไม่มีคู่แข่งมากนัก ขณะที่ฝ่ายผู้บริโภคต้องซื้อสินค้าในราคาแพง

หลังปี 2540 เป็นต้นมา กลุ่มผู้ประกอบการค้าสมัยใหม่ (Modern Trade) ได้แก่ ห้างค้าปลีกขนาดใหญ่ (Hyper Mart) และร้านสะดวกซื้อ (Convenient Store) ได้ทะลักเข้ามาในประเทศไทยและเติบโตอย่างรวดเร็ว โดยใช้กลยุทธ์การขายสินค้าราคาถูกและให้ความสะดวกสบายในการซื้อสินค้า ซึ่งผลประโยชน์ที่ผู้ประกอบการค้าสมัยใหม่ดึงมาได้นั้น เป็นกำไรส่วนหนึ่งจากฝ่ายผู้ประกอบการค้าดั้งเดิม ทำให้ฝ่ายผู้ประกอบการค้าดั้งเดิมได้รับผลกระทบ ร้านค้าปลีกถูกแย่งลูกค้า ผู้ค้าส่งถูกตัดวงจรธุรกิจ ส่วนผู้ผลิตมีกำไรลดลง เนื่องจากต้องขายสินค้าราคาต่ำให้กับห้างค้าปลีกขนาดใหญ่ซึ่งมีอำนาจต่อรองสูงกว่า

ร่างพระราชบัญญัติการประกอบธุรกิจค้าปลีกหรือค้าส่ง พ.ศ.hellip; (บทความนี้จะเรียกว่า ร่าง พ.ร.บ.ค้าปลีก) ฉบับที่ได้รับการแก้ไขจากสำนักงานกฤษฎีกา ระบุหลักการและเหตุผลว่า สมควรมีการจัดระเบียบการประกอบธุรกิจค้าปลีกหรือค้าส่งบางประเภท (ค้าปลีกหรือค้าส่งขนาดใหญ่ และร้านสะดวกซื้อ) เพื่อให้การประกอบธุรกิจค้าปลีกหรือค้าส่งทุกประเภทดำรงอยู่ได้ตามสภาพเศรษฐกิจการค้าและสภาพแวดล้อมในแต่ละท้องถิ่น รวมทั้งควรมีมาตรการส่งเสริมและพัฒนาธุรกิจค้าปลีกหรือค้าส่งรายย่อยดั้งเดิม

พรบ. ค้าปลีก: เครื่องมือผิดประเภท

ใจความสำคัญของร่าง พ.ร.บ. ค้าปลีกเป็นการจัดสรรอำนาจให้กับคณะกรรมการการประกอบธุรกิจค้าปลีกหรือค้าส่งในการกำหนดนโยบาย มาตรการและแผนการจัดระบบการประกอบธุรกิจค้าปลีกหรือค้าส่ง และเสนอแนะต่อรัฐมนตรีเพื่อกำหนดนโยบายสนับสนุน ส่งเสริม และพัฒนาธุรกิจค้าปลีกหรือค้าส่งรายย่อยดั้งเดิม และให้อำนาจอธิบดี (สำหรับกรุงเทพมหานคร) หรือผู้ว่าราชการจังหวัด (สำหรับจังหวัดอื่น) ในการกำกับดูแลและให้อนุญาตการขยายสาขาของกิจการค้าปลีกในแต่ละจังหวัด

ร่าง พ.ร.บ.ค้าปลีก จึงอาจไม่สามารถแก้ปัญหาในธุรกิจค้าปลีกในปัจจุบันได้อย่างสมบูรณ์ เพราะไม่ทำให้เกิดความสมดุลของอำนาจต่อรองของทั้งสองฝ่าย กล่าวคือ

ประการแรก มิได้ทำให้อำนาจผูกขาดที่มีอยู่เดิมลดลง การบังคับใช้ร่าง พ.ร.บ.ฉบับนี้มีแนวโน้มที่จะรักษาอำนาจผูกขาดของผู้ประกอบการค้าดั้งเดิมในพื้นที่ที่ยังไม่ถูกบุกรุกโดยห้างค้าปลีกขนาดใหญ่ ด้วยการจำกัดการจัดตั้งห้างขนาดใหญ่หรือร้านสะดวกซื้อแห่งใหม่ ทำให้ผู้ประกอบการค้าที่เป็นเจ้าถิ่นเดิมได้รับประโยชน์ เพราะสามารถกีดกันไม่ให้ผู้แข่งขันรายใหม่เข้ามาแข่งขันได้

สำหรับพื้นที่ที่มีห้างค้าปลีกขนาดใหญ่ตั้งอยู่แล้ว อธิบดีหรือผู้ว่าราชการจังหวัดอาจเข้มงวดในการจำกัดการขยายตัวของห้างยักษ์มากเกินไป เพราะถูกกดดันจากกระแสการต่อต้านห้างต่างชาติ ทำให้กิจการค้าปลีกรายใหม่เข้ามาแข่งขันได้ยาก ห้างขนาดใหญ่รายเก่าจึงได้ประโยชน์จากการผูกขาดในท้องถิ่น

ประการที่สอง มิได้มีหลักประกันว่าจะทำให้เกิดการแข่งขันที่เป็นธรรม เพราะกฎหมายเปิดกว้างให้คณะกรรมการกำหนดกรอบกติกา ซึ่งไม่มีสิ่งที่ยืนยันว่าคณะกรรมการจะสามารถกำหนดกติกาการแข่งขันที่เป็นธรรม และยังไม่มีอำนาจในการกำหนดกติกาการแข่งขันทางการค้า (เพราะเป็นอำนาจของคณะกรรมการแข่งขันทางการค้า) ทั้ง ๆ ที่ข้อร้องเรียนเรื่องการใช้กลยุทธ์การค้าที่ไม่เป็นธรรมเป็นประเด็นที่สำคัญที่สุดของปัญหาธุรกิจค้าปลีก รวมทั้งไม่ได้มีอำนาจโดยตรงในการดำเนินมาตรการส่งเสริมผู้ประกอบการค้าดั้งเดิมให้มีความสามารถในการแข่งขันมากขึ้น

ประการที่สาม มิได้ให้ผู้บริโภคเป็นศูนย์กลาง ทั้งที่ผู้บริโภคเป็นคนส่วนใหญ่ แต่คณะกรรมการการประกอบธุรกิจค้าปลีกหรือค้าส่งกลับมีตัวแทนผู้บริโภคเพียง 1 คนจากคณะกรรมการ 19 คน (รัฐมนตรีและภาคราชการ 10 คน กรรมการผู้ทรงคุณวุฒิที่รัฐมนตรีแต่งตั้ง 4 คน และตัวแทนภาคธุรกิจเอกชนและผู้บริโภค 5 คน) จึงไม่น่าจะทำให้ผลประโยชน์ของผู้บริโภคได้รับการคุ้มครอง

นอกจากนี้ การให้อำนาจในการอนุญาตขยายสาขาแก่อธิบดีหรือผู้ว่าราชการจังหวัดที่มาจากการแต่งตั้ง นับเป็นการถอยหลังจากเดิมที่ผู้บริหารองค์การปกครองส่วนท้องถิ่นที่มาจากการเลือกตั้ง เป็นผู้มีอำนาจอนุญาตจัดตั้งกิจการค้าปลีกหรือค้าส่ง จึงไม่มีเหตุจูงใจที่อธิบดีหรือผู้ว่าราชการจังหวัดจะดำเนินการเพื่อประโยชน์ของผู้บริโภคซึ่งเป็นประชาชนส่วนใหญ่ของแต่ละพื้นที่

แสดงความคิดเห็น