จี้ร่าง พ.ร.บ.สถิติ เปิดประตูเสรีภาพทางวิชาการ

ร่าง พ.ร.บ.สถิติแห่งชาติ พ.ศ. hellip;. ควรให้เสรีภาพทางวิชาการแก่หน่วยงานจัดสรรงบวิจัยและมหาวิทยาลัยทุกแห่ง โดยรัฐต้องยกเว้น ไม่ต้องแจ้งสำนักงานสถิติฯเมื่อจะเก็บข้อมูล

เมื่อวันที่ 19 ตุลาคม ผมได้แถลงข่าวเกี่ยวกับการที่รัฐบาลจะเสนอร่างพระราชบัญญัติสถิติ พ.ศ. hellip;. เข้าสู่การพิจารณาของรัฐสภาว่า ผมรู้สึกเห็นด้วย หากรัฐบาลจะมีสำนักงานสถิติเป็นเครื่องมือให้หน่วยงานภาครัฐสำรวจข้อมูลทางสถิติได้สอดคล้องกับนโยบายและแผนการพัฒนาประเทศ แต่ขอเสนอว่า ควรกำหนดเฉพาะหน่วยงานภาครัฐที่ตอบสนองนโยบายรัฐบาลโดยตรงเท่านั้นที่ต้องแจ้งให้สำนักงานสถิติแห่งชาติทราบเมื่อต้องการเก็บข้อมูล ไม่ควรเหมารวมหน่วยงานรัฐทั้งหมด โดยเฉพาะอย่างยิ่ง หน่วยงานที่เกี่ยวข้องกับเสรีภาพทางวิชาการไม่ควรอยู่ภายใต้กฎหมายนี้

ในมาตรา 4 ของร่าง พ.ร.บ.ฉบับนี้ ได้ให้นิยามคำว่า หน่วยงาน หมายถึง ส่วนราชการ รัฐวิสาหกิจ องค์การมหาชน องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น และหน่วยงานอื่นของรัฐ ซึ่งจะครอบคลุมถึงหน่วยงานที่เกี่ยวข้องกับการจัดสรรทุนวิจัย อาทิ สำนักงานส่งเสริมทุนวิจัย (สกว.) และสำนักงานคณะกรรมการวิจัยแห่งชาติ (วช.) รวมถึงมหาวิทยาลัยในกำกับของรัฐด้วย ด้วยเหตุที่กฎหมายฉบับนี้ระบุให้การเก็บข้อมูลสถิติ ต้องสอดคล้องกับแผนแม่บทของสำนักงานสถิติเท่านั้น ถ้าไม่สอดคล้องย่อมจะไม่ได้รับการพิจารณา ย่อมหมายความว่า หน่วยงานเหล่านี้จะขาดความเป็นอิสระ ตกอยู่ภายใต้คำสั่งและการชี้นำของรัฐบาล แม้ไม่ได้ดำเนินการเก็บรวบรวมข้อมูลสถิติด้วยตนเอง แต่ย่อมถูกควบคุมทางอ้อม เพราะเป็นผู้จัดสรรทุนวิจัยให้แก่หน่วยงานอื่น ซึ่งต้องดำเนินการตามมาตรา 8 ที่กำหนดไว้ว่า หน่วยงานต้องจัดทำสถิติให้เป็นไปตามแผนแม่บทของสำนักงานสถิติแห่งชาติ หากไม่ปฏิบัติตาม ให้สำนักงานสถิติแห่งชาติรายงานคณะรัฐมนตรีเพื่อสั่งการตามที่เห็นสมควร

ดังนั้น เพื่อเป็นการป้องกันตนเอง หน่วยงานเหล่านี้ จึงจำเป็นต้องให้ทุนเฉพาะเรื่องที่สอดคล้องกับแผนการดำเนินงานของรัฐบาล มากกว่าหัวข้อที่มีประโยชน์ต่อประเทศชาติ สิ่งที่ตามมาคือ ประชาชนจะถูกครอบงำทางความคิด งานสำรวจวิจัยขาดความหลากหลาย รวมทั้งอาจได้รับรู้เพียงข้อมูลที่สนับสนุนนโยบายของรัฐมากกว่ารับรู้ความจริง ทั้งที่ในความเป็นจริง หน่วยงานที่เกี่ยวข้องกับการจัดสรรทุน จำเป็นอย่างยิ่งที่ต้องมีความเป็นอิสระ ไม่ควรอยู่ภายใต้การครอบงำของใคร เพื่อให้การจัดสรรงบมีความเป็นธรรม มีเสรีภาพในการจัดสรร และสะท้อนการส่งเสริมเสรีภาพทางวิชาการ นอกเหนือจากในกรอบแผนแม่บทตามที่รัฐบาลกำหนดเท่านั้น ซึ่งทุกประเทศจะบริหารจัดการโดยองค์คณะบุคคลที่ปลอดจากอิทธิพลของรัฐ

ในส่วนของมหาวิทยาลัย ถือเป็นเรือนเพาะชำทางความคิด จำเป็นต้องเป็นแหล่งเสรีภาพทางวิชาการ ไม่ตกอยู่ภายใต้การครอบงำและการชี้นำทางความคิด มหาวิทยาลัยควรมีเสรีภาพในการกำหนดขอบเขตของเรื่องที่จะทำการสำรวจข้อมูล ไม่จำเป็นที่จะต้องยื่นต่อสำนักงานสถิติ สามารถดำเนินการจัดทำข้อมูลสถิติ ทำการสำรวจวิจัยด้วยตนเอง อันจะช่วยให้เกิดความหลากหลายทางวิชาการ เกิดประโยชน์ต่อประเทศชาติมากกว่าการทำตามแผนแม่บทของสำนักงานสถิติแห่งชาติเท่านั้น ซึ่งอาจไม่ครอบคลุมในทุกประเด็นที่เป็นสาระสำคัญ

การเก็บข้อมูลสถิติตามแผนแม่บท ควรควบคุมเฉพาะหน่วยงานของรัฐโดยตรงเท่านั้น ไม่ควรครอบคลุมถึงหน่วยงานที่จำเป็นต้องมีเสรีภาพทางความคิด เสรีภาพในการดำเนินงาน เสรีภาพที่จะไม่ถูกคุกคามและแทรกแซงทั้งทางตรงและทางอ้อม หากรัฐบาลเปิดใจกว้างเช่นนี้ จึงเรียกว่า กล้าหาญในการแสดงความจริงใจว่าไม่ต้องการเข้าแทรกแซง แต่ยอมรับในเสรีภาพอย่างมีศักดิ์ศรีของนักวิชาการที่มีอิสระในการกำหนดทางเลือกของตนเอง โดยไม่อยู่ภายใต้การครอบงำของใคร