ย้ายชุมชนแออัด..สั่งย้ายได้หรือ?

การนำเสนอแนวคิด "ย้ายชุมชนที่เรียกว่าสลัมประมาณ 1,700 แห่งออกจากเขตชุมชนเมืองหรือกรุงเทพมหานคร เพื่อนำพื้นที่ดังกล่าวมาทำเป็นสวนสาธารณะให้เป็นเมืองที่มีความสวยงาม และน่าอยู่" ของนายกรัฐมนตรี นายสมัคร สุนทรเวช ในการกล่าวปาฐกถาเรื่อง "วิสัยทัศน์ประเทศไทย...สู่ปี 2570"
คำกล่าวนี้กลายเป็นประเด็นหนึ่งที่ถูกวิพากษ์วิจารณ์ และสร้างความไม่พอใจให้กับชาวชุมชนแออัดในกรุงเทพฯ อยู่ในขณะนี้
การที่นายกรัฐมนตรีกล่าวเช่นนั้น แม้ตอนนี้ยังเป็นเพียงแนวคิด แต่เมื่อใดก็ตามที่รัฐบาลลงมือทำจริง ๆ ย่อมจะก่อให้เกิดความวุ่นวายขึ้นได้
ในความคิดเห็นของผม รัฐบาลไม่ควรใช้ "คำสั่ง" ให้ประชาชนย้ายที่อยู่ แต่ควรให้คนในชุมชนมีส่วนร่วมในการตัดสินใจ เพราะการใช้คำสั่ง จะเกิดผลเสียต่อตัวรัฐบาลเอง แม้ว่ารัฐ อาจเป็นเจ้าของพื้นที่นั้น หรือรัฐอาจจำเป็นต้องใช้พื้นที่นั้นเพื่อประโยชน์สาธารณะ แต่ผู้อยู่อาศัยในชุมชนแออัดทั้ง 1,700 แห่ง จำนวนนับแสนคนย่อมออกมาต่อต้าน ประท้วง ในที่สุดย่อมตกลงกันไม่ได้
นอกจากนี้ หากรัฐบาลใช้วิธีนี้ ประชาชนย่อมมองว่า รัฐบาลไม่สนใจความทุกข์ยากของคนในชุมชน โดยเฉพาะผู้ที่ต้องเสียพื้นที่ทำกิน ต้องไปที่อยู่ ที่ทำกินแห่งใหม่ ซึ่งไม่สามารถรับประกันความมั่นคงได้ในอนาคต
หากมองด้วยใจที่เป็นธรรม ในกรณีรัฐจำเป็นต้องใช้พื้นที่ชุมชนแออัด (เฉพาะพื้นที่ของรัฐ) เพื่อประโยชน์สาธารณะโดยรวม สิ่งที่ควรทำก่อน คือ
ต้องศึกษาผลกระทบที่จะเกิดขึ้นอย่างรอบคอบ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ผลกระทบต่อครอบครัวที่ต้องย้ายออก รัฐต้องละเอียดอ่อน เข้าใจถึงความจำเป็น และเคารพสิทธิในการอยู่อาศัยของแต่ละครอบครัว ไม่ควรใช้อำนาจรัฐหรือกฎหมาย บีบประชาชนหรือผลักดันให้ออกไป
ต้องมีวิธีสื่อสารและกระบวนการเจรจาอย่างเป็นระบบ รัฐต้องอธิบายกับประชาชนว่า ต้องการจะใช้พื้นที่นั้นเพื่ออะไร หากจำเป็นจริง ๆ ต้องขอร้องให้ชาวบ้านเห็นแก่ส่วนรวม รวมทั้งต้องมีมาตรการจูงใจ ให้ย้ายออกโดยสมัครใจ มีการเจรจา หาข้อตกลงร่วมกัน เพื่อประโยชน์ที่ทั้งสองฝ่ายพึงพอใจมากที่สุด
หากประชาชนยอมย้ายออก ndash; ต้องหาสถานที่ใหม่และให้เวลาอย่างเหมาะสม หากรัฐสัญญาว่า จะหาที่อยู่ใหม่ให้ จะต้องสร้างความมั่นใจ โดยให้อยู่อาศัยในที่เดิม จนกว่าจะสร้างเสร็จ และที่อยู่ใหม่ต้องดีกว่าเดิม มีแหล่งงานรองรับ มีสภาพแวดล้อมที่ดีกว่าเดิม
หากประชาชนไม่ยอมย้ายออก ndash; ไม่ควรใช้มาตรการกฎหมายบังคับ ถ้าชุมชนแออัด ไม่ต้องการย้ายออก ไม่ควรใช้กฎหมายบังคับ สิ่งที่ควรทำคือ ทบทวน/ประเมินความจำเป็นอีกครั้ง หรือหาทางเลือกอื่นจนกว่าจะเป็นที่ตกลงกันทั้งสองฝ่าย หากยอมให้ชุมชนแออัดอยู่ต่อไป ควรมีการพัฒนาให้ชุมชนน่าอยู่ มีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นด้วย
สิ่งสำคัญประการหนึ่งของรัฐบาลประชาธิปไตย นั่นคือ การส่งเสริมการมีส่วนร่วมของประชาชน โดยเฉพาะในเรื่องที่ส่งผลกระทบต่อคนกลุ่มนั้นโดยตรง รัฐบาลไม่ควรใช้คำสั่งหรืออำนาจบังคับใด ๆ เพราะไม่เพียงสร้างความขัดแย้งให้เกิดขึ้นแล้ว วิธีนี้ย่อมไม่ได้เป็นเครื่องยืนยันว่ารัฐบาลจะได้ทำในสิ่งที่ตนต้องการแต่อย่างใด
admin
Catagories: 
สังคม
Tags: 
อนาคต
เผยแพร่: 
หนังสือพิมพ์บางกอกทูเดย์
เมื่อ: 
2008-09-12