การผลิตบัณฑิตไม่สอดคล้องกับตลาดแรงงานในประเทศรัสเซีย ปัจจุบันรัสเซียประสบปัญหาความไม่สอดคล้องกันระหว่าง “ความต้องการด้านแรงงาน” และ “การผลิตบุคลากรจากสถาบันอุดมศึกษา” อันก่อเกิดปัญหาแรงงานล้นตลาดภายในประเทศ สภาพที่พบในตลาดแรงงานคือ แรงงานที่ว่างงานส่วนใหญ่เป็นแรงงานที่จบมาจากสถาบันอุดมศึกษา ทั้งนี้พบว่ามีบัณฑิตเพียงร้อยละ 50 ที่ทำงานตรงกับสาขาที่เรียน สำหรับสาขาวิชาที่บัณฑิตประสบปัญหาในการหางานทำคือ สาขาวิชาเศรษฐศาสตร์ คณิตศาสตร์ นายหน้าซื้อขายหลักทรัพย์ และนักบัญชี ในขณะเดียวกันตลาดแรงงานในรัสเซียประสบปัญหาการขาดแคลนแรงงานที่มีฝีมือในสาขาวิชาวิศวกร วิศวกรอุตสาหกรรม ผลิตภัณฑ์อาหาร และช่างเทคนิค-
ช่างก่อสร้างอุตสาหกรรม ทั้งนี้มีนักวิชาการรัสเซียได้วิเคราะห์ว่า สาเหตุของปัญหาเกิดจากการขาดแคลนงบประมาณสนับสนุนการผลิตกำลังคนในสาขาวิชาที่จำเป็นต่อการพัฒนาประเทศ

ปัญหาแรงงานระดับอุดมศึกษาในรัสเซียคล้ายคลึงกับปัญหาของไทยในบางประเด็น คือการขาดแคลนบัณฑิตที่จบจากสาขาวิชาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี คณิตศาสตร์ และภาคอุตสาหกรรมการผลิตที่สอดคล้องกับความต้องการในการพัฒนาประเทศ โดยสาขาที่จำเป็นต่อการพัฒนาประเทศไม่ได้รับการสนับสนุนที่เพียงพอและมีคุณภาพในการผลิตบัณฑิตป้อนเข้าตลาดแรงงาน

การผลิตบัณฑิตปริญญาเอกเกินความต้องการในสหรัฐอเมริกา ในตลอด 10 ปีที่ผ่านมาสหรัฐอเมริกา เกิดสภาวะบัณฑิตระดับปริญญาเอกล้นตลาด โดยมหาวิทยาลัยต่างผลิตบัณฑิตระดับปริญญาเอกได้มากกว่า 4 หมื่นคน แต่กลับพบว่ามีบัณฑิตที่จบใหม่เพียงครึ่งหนึ่งเท่านั้นที่สามารถหางานทำได้ และปัญหาดังกล่าวจะส่งผลต่อเนื่องไปอีก 20 ปี ทั้งนี้สาเหตุสำคัญของการว่างงานในกลุ่มนี้คือ การขาดข้อมูล และขาดที่ปรึกษาที่ดีก่อนการตัดสินใจเข้าศึกษาต่อ โดยเฉพาะนักศึกษาในสาขาวิชาศึกษาศาสตร์ สาขาวิชาภาษาอังกฤษ และสาขาสังคมวิทยา ซึ่งกว่าร้อยละ 90 ยังไม่ทราบว่ามีแหล่งงานที่ต้องการคนที่จบสาขานี้หรือไม่ นอกจากนี้บัณฑิตที่จบปริญญาเอกส่วนใหญ่ไม่ยอมทำงานที่ต่ำกว่าวุฒิการศึกษา ยิ่งส่งผลให้บัณฑิตประสบปัญหาตกงานค่อนข้างมาก

อย่างไรก็ตาม ปัญหาการผลิตบัณฑิตที่ล้นตลาดในประเทศสหรัฐอเมริกานั้นยังไม่ถึงทางตัน เนื่องด้วยแรงงานระดับปริญญาเอกที่ล้นตลาดของอเมริกาโดยเฉพาะบัณฑิตระดับปริญญาเอก สามารถส่งออกไปยังต่างประเทศได้ เนื่องด้วยบัณฑิตส่วนใหญ่จะมีคุณภาพ โดยเฉพาะการส่งออกไปยังโรงเรียนหรือมหาวิทยาลัยนานาชาติ รวมถึงหน่วยงานและองค์กรต่าง ๆ ในขณะที่แรงงานระดับอุดมศึกษาของไทย โดยเฉพาะระดับปริญญาเอกอาจไม่สามารถส่งออกนอกประเทศได้ เนื่องจากบัณฑิตที่จบปริญญาเอกจากหลายมหาวิทยาลัย อาจยังไม่มีคุณภาพเท่าที่ควร ไม่ถูกยอมรับ หรือไม่เป็นที่รู้จักในระดับนานาชาติเท่าที่ควร

การผลิตบัณฑิตโดยเน้นปริมาณแต่ขาดคุณภาพในประเทศแอฟริกา ปัญหาแรงงานระดับอุดมศึกษาล้นตลาดในแอฟริกา มีสาเหตุมาจากการเปิดกว้างของบางมหาวิทยาลัยที่ให้ผู้เรียนทุกคนที่จบการศึกษาชั้นมัธยมศึกษาตอนปลาย สามารถเข้าเรียนโดยไม่เสียค่าธรรมเนียม ส่งผลให้มหาวิทยาลัยไม่สามารถจัดการศึกษาให้เพียงพอกับจำนวนนักศึกษาได้ทั้งหมด ทั้งด้านจำนวนคณาจารย์ จำนวนห้องเรียน จำนวนห้องสมุด และจำนวนห้องทดลองวิทยาศาสตร์ เป็นต้น รวมถึงการขาดแคลนงบประมาณของมหาวิทยาลัย สภาวะดังกล่าวทำให้ประสิทธิภาพและประสิทธิผลโดยรวมของการจัดการศึกษาระดับอุดมศึกษาของแอฟริกาอยู่ในระดับต่ำ คือ การศึกษาไม่ได้มาตรฐาน ขาดการพัฒนาด้านองค์ความรู้และนวัตกรรม ทั้งยังขาดการพัฒนาด้านการบริการให้คำปรึกษาในการศึกษาต่อ อันส่งผลให้บัณฑิตที่จบจากมหาวิทยาลัยไม่มีคุณภาพและตกงานเป็นจำนวนมาก

ประเทศแอฟริกาเป็นประเทศที่กำลังพัฒนาเช่นเดียวกับไทย มีความคล้ายคลึงกันในประเด็นการขาดแคลนอาจารย์ในระดับอุดมศึกษา ประเทศไทยขาดแคลนอาจารย์ในระดับอุดมศึกษากว่า 12,000 คน เมื่อเทียบกับนักศึกษาที่มีจำนวนเพิ่มมากขึ้นทุกปี เช่น ปี 2545 มีนักศึกษาจำนวน 1,947,851 คน ปี 2546 มีนักศึกษาจำนวน 1,973,825 คน ปี 2547 มีนักศึกษาจำนวน 2,014,740 คน และในระหว่างปี 2548-2551 แนวโน้มการเพิ่มขึ้นของจำนวนนักศึกษาจะอยู่ที่ร้อยละ 3.1 นอกจากนี้ปัญหาที่คล้ายกันอีกประการคือ คุณภาพการศึกษาระดับบัณฑิตศึกษาในหลายสถาบันอุดมศึกษายังไม่ได้มาตรฐาน ส่งผลให้บัณฑิตที่จบจากมหาวิทยาลัยยังไม่เป็นที่ยอมรับของตลาดแรงงาน เห็นได้จากเมื่อบัณฑิตเข้าไปสู่ตลาดแรงงาน บรรดาบริษัท ห้างร้าน องค์กรธุรกิจต่าง ๆ ต้องสูญเสียงบประมาณในการฝึกงาน ให้แก่บัณฑิตที่จบใหม่ โดยเฉลี่ยแล้วใช้เวลาประมาณ 6 เดือน เป็นการสะท้อนว่าการศึกษาในระดับอุดมศึกษายังด้อยคุณภาพ

ด้วยเหตุนี้รัฐบาลควรรีบดำเนินการจัดทำโครงงานวิจัยเกี่ยวกับแนวโน้มสภาวะบัณฑิตล้นตลาด และกำหนดมาตรการแก้ไขและป้องกันปัญหาที่อาจเกิดขึ้น ซึ่งอาจจะส่งผลกระทบต่อระบบการศึกษาและสังคมไทยในอนาคต