ควรที่ผู้คิดค้นนวัตกรรมควรผูกขาดเพียงผู้เดียวหรือไม่
(Should the first innovator take all?)

15 กุมภาพันธ์ 2550

เรียนมิตรสหายที่เคารพรัก                                   

              จดหมายข่าวฉบับที่ผ่านมา ผมได้นำเสนอแนวคิดในการแก้ปัญหาการผูกขาดทางการค้าจากการจดสิทธิบัตร คือ การทำให้นวัตกรรมเป็นสินค้าสาธารณะ และให้รัฐบาลเข้ามาแทรกแซงเพื่อชดเชยให้กับผู้ที่คิดค้นนวัตกรรม โดยรัฐจ่ายเงินให้กับผู้ที่สามารถคิดค้นนวัตกรรมได้ แล้วขายหรือให้สิทธิในการผลิตแก่ภาคเอกชนหลายราย เพื่อทำให้เกิดการแข่งขันกันผลิตสินค้า หรือการอนุญาตให้มีการแข่งขันผลิตสินค้าเลียนแบบนวัตกรรมได้อย่างเสรี แต่รัฐบาลจะต้องมีส่วนเข้ามาแทรกแซงผ่านการเก็บภาษีพิเศษจากผู้ผลิตที่ผลิตสินค้าเลียนแบบ

          อีกแนวคิดหนึ่งคือ การทำให้ผู้คิดค้นนวัตกรรมคนแรกไม่เป็นผู้ผูกขาดเพียงรายเดียว แต่ ให้ผู้ที่สามารถคิดค้นนวัตกรรม ที่เหมือนกับผู้คิดนวัตกรรมรายแรก โดยไม่ได้ลอกเลียนแบบ ได้รับสิทธิในการผลิต เช่นเดียวกับผู้ที่คิดค้นเป็นรายแรก

          แนวคิดนี้อยู่ภายใต้ข้อสมมติว่า การสร้างนวัตกรรม ในหลายกรณี อาจมีผู้ที่สามารถคิดค้น นวัตกรรมที่เ หมือนกั นได้ โดยไม่ได้ลอกเลียนแบบ กัน เช่น โทรศัพท์ ทฤษฎีควอนตัมฟิสิกส์ ระเบิดนิวเคลียร์ เป็นต้น เนื่องจากความก้าวหน้าขององค์ความรู้และเทคโนโลยีสุกงอม จนทำให้นวัตกรรมดังกล่าวพร้อมที่จะถูกผลิตออกมา การให้สิทธิการผูกขาดทั้งหมดแก่ผู้คิดค้นนวัตกรรม ได้เป็นคนแรก อาจ ไม่เป็นธรรมแก่ผู้ที่คิดค้นได้หลังจากนั้น ทั้ง ๆ ที่ไม่ได้ลอกเลียนความคิดหรือวิธีการจากคนแรกเลย

          วิธีการนี้จะทำให้เกิดการแข่งขัน จึงทำให้ราคาสินค้าและบริการที่เกิดจากนวัตกรรมไม่สูงเหมือนในกรณีที่ผูกขาดเพียงรายเดียว และยังจูงใจให้ผู้ผลิตคิดค้นสิ่งใหม่ ๆ อย่างต่อเนื่อง เพื่อหลีกหนีจากการแข่งขันจากผู้ผลิตรายอื่น ๆ

          อย่างไรก็ตาม รูปธรรมของแนวคิดนี้ยัง มีประเด็นที่ต้องขบคิดในทางปฏิบัติ มาก อาทิ

•  การตรวจสอบว่าผู้ที่คิดค้นนวัตกรรมได้แต่ไม่ใช่รายแรกนั้น จะ พิสูจน์อย่างไรว่าไม่ได้ลอกเลียนแบบผู้ที่คิดค้นเป็นรายแรก

•  ระยะเวลาการคุ้มครองสิทธิการผูกขาด ของผู้ ที่คิดค้นนวัตกรรมได้ในภายหลัง ควร เท่ากับ ระยะเวลาที่เหลืออยู่ของผู้คิดค้นนวัตกรรม รายแรกใช่หรือไม่

•  สิทธิผูกขาดของคนที่คิดค้นนวัตกรรมได้เป็นรายแรก นั้น ควรจะมีสิทธิผูกขาด หรือมีสิทธิได้รับการชดเชย มากกว่าผู้ที่คิดค้นได้ในภายหลังหรือไม่

          แนวคิดต่าง ๆ เหล่านี้ เป็นทางเลือกเชิงนโยบายให้กับภาครัฐ ในการคุ้มครองทรัพย์สินทางปัญญา เพื่อจูงใจให้เกิดการคิดค้นนวัตกรรม และทำให้นวัตกรรมจะไม่เป็นเพียงสินค้าสำหรับคนรวยเท่านั้น
 

-------------------------------