ก้าวต่อไป ไอทีวี สื่อจะเสรีอย่างไร

ITV’s Next Step: How to Be a Free Media
 

21  ธันวาคม 2549

เรียนมิตรสหายที่เคารพรัก                                   

เมื่อวันที่ 18 ธันวาคมที่ผ่านมาผมได้รับเชิญเป็นผู้ร่วมรายการ “มองรัฐสภา” ซึ่งออกอากาศทางสถานีโทรทัศน์ช่อง 11 กรมประชาสัมพันธ์ ร่วมกับ ดร.ปาริชาติ สถาปิตานนท์ อาจารย์คณะนิเทศศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย เพื่อพูดคุยประเด็นวิกฤตไอทีวี ภายหลังจากคำพิพากษาของศาลปกครองให้เพิกถอนคำสั่งอนุญาโตตุลาการ ที่เคยชี้ขาดให้สำนักงานปลัดสำนักนายกรัฐมนตรี (สปน.) ลดค่าสัมปทานให้ไอทีวี ซึ่งมีผลให้ไอทีวีต้องจ่ายค่าสัมปทานและค่าปรับผังรายการ นับเป็นเงินรวมแล้วกว่าแสนล้านบาท ซึ่งผมขอสะท้อนมุมมองในประเด็นต่าง ๆ จากการได้พูดคุยผ่านรายการ ดังนี้

สัญญาไอทีวี-สปน. หลักธุรกิจที่ผู้ทำสัญญาต้องยอมรับ เพราะการทำสัญญาทางธุรกิจ เกิดจากความตกลงของทั้งสองฝ่าย ซึ่งไม่เพียงเป็นการตกลงที่จะแบ่งผลตอบแทนอันเกิดจากการทำธุรกิจนั้น ๆ แต่ยังเป็นการทำข้อตกลงในการรับผิด เมื่อฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งละเมิดหรือผิดสัญญาด้วย ทั้งสองฝ่ายย่อมต้องพิจารณา และประเมินความเสี่ยงในด้านต่าง ๆ อย่างดี ดังนั้นเมื่อผลกำไรของสถานีไม่เป็นไปตามที่คาดไว้ ผู้ถือหุ้นจำเป็นต้องรับผิดชอบความผิดพลาดของตนเอง

พนักงานไอทีวี ทรัพยากรบุคคลที่มีคุณค่า หากถึงที่สุดแล้วมีการเปลี่ยนแปลงในไอทีวีขึ้น รัฐบาลจำเป็นต้องรักษาพนักงานไอทีวีทั้งระบบซึ่งเป็นทรัพยากรบุคคลด้านสื่อที่มีค่า เนื่องจากเป็นผู้มีทักษะ ความรู้ความสามารถในการทำข่าว ไม่ให้รับผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงนี้

ทั้งนี้ ผมขอเสนอแนวทางการไปสู่สื่อเสรีของไอทีวี ดังต่อไปนี้

สร้างความมั่นใจคงความเป็น “สถานีเพื่อประชาชน” ก้าวต่อไปของไอทีวี มีหลายวิธีการที่จะทำให้บรรลุวัตถุประสงค์ ในการนำสถานีกลับสู่เจตนารมย์เดิมในการก่อตั้ง ที่ทำหน้าที่รับใช้ประชาชนอย่างเต็มที่ โดยไม่ถูกครอบงำโดยกลุ่มทุนผูกขาด อำนาจทางการเมือง อำนาจจากรัฐบาล หากมีการเปลี่ยนมือเจ้าของเกิดขึ้น รัฐจึงไม่ควรเข้ามาควบคุมไอทีวี แต่เปิดโอกาสให้เอกชนรายใหม่เข้ามาประมูลสัมปทาน พร้อมกำหนดเงื่อนไขชัดเจนต่อกันทั้งสองฝ่ายก่อนตกลงที่จะลงนามในสัญญา อย่างไรก็ตาม หากรัฐจำเป็นต้องเป็นเจ้าของ ควรมีการแบ่งสัมปทานประมูลเป็นช่วงเวลา โดยจัดให้มีผังรายการครบทุกประเภททั้งสาระและบันเทิง เพื่อเปิดโอกาสให้ผู้สนใจจัดรายการประเภทต่าง ๆ เข้าถึงเพื่อสร้างทางเลือกที่หลากหลายให้กับประชาชน

            สร้างดัชนีชี้วัดคุณภาพรายการและสถานี สื่อควรถูกตรวจสอบด้วยดัชนีชี้วัดประเภทของรายการว่าเป็นรายการประเภทสาระหรือบันเทิง เพื่อให้คงตามสัดส่วนประเภทรายการที่ได้ตกลงไว้ในสัญญา ป้องกันการยัดเยียดความบันเทิงโดยละเลยรายการที่มีสาระความรู้ อันเกิดจากสถานีอาจมุ่งเน้นสร้างรายได้จากการโฆษณาเป็นหลัก

เก็บเงินรายการบันเทิง อุดหนุนรายการมีสาระ โดยการนำรายได้ส่วนหนึ่งที่ทางสถานีได้รับจากรายการที่เน้นความบังเทิง มาใส่ไว้ในกองทุนเพื่อใช้อุดหนุนผู้ผลิตรายการที่มีสาระประโยชน์ เพื่อให้สามารถผลิตรายการประเภทดังกล่าวอย่างมีคุณภาพ สามารถอยู่รอดได้ เพราะโดยธรรมชาติของรายการสาระจะได้รับรายได้จากการโฆษณาต่ำกว่ารายการประเภทบันเทิงมาก

            สร้างระบบตรวจสอบผู้บริหารสถานี ในอนาคตข้างหน้าควรมีการจัดรูปแบบการตรวจสอบผู้บริหาร เพื่อทำให้เกิดการบริหารอย่างโปร่งใส บริหารงานด้วยหลักธรรมาภิบาล และรับผิดชอบต่อสังคม ไม่ให้เกิดการใช้อำนาจในทางที่ผิดดังที่ผ่านมาในอดีต

แสดงจุดยืนที่มีคุณธรรมชัดเจน โดยการตรวจสอบและเปิดเผยความจริงต่อผู้ชมทุกด้าน และกล้าหยิบยกประเด็นจริยธรรมมาถกเถียงเพื่อเกิดความโปร่งใสในสังคม ให้ผู้ชมเป็นผู้ตัดสินใจรับข้อมูลและใช้วิจารณญาณในการเลือกรับข้อมูลจากสื่อ โดยไม่ขึ้นอยู่กับอิทธิพลของกลุ่มทุนหรือนักการเมือง ซึ่งช่วยให้บรรยากาศการส่งเสริมประชาธิปไตยเกิดมากขึ้นในสังคมไทย

            เพิ่มช่องทางสื่อสารระหว่างสถานีและผู้ชม เพื่อให้ผู้ชมมีส่วนร่วมกำหนดเนื้อหาสาระของรายการ โดยการสื่อสารไปยังสถานีโดยวิธีต่าง ๆ ทั้งทางโทรศัพท์ อินเทอร์เน็ต หรือจดหมาย เอื้อต่อการพัฒนาปรับปรุงเนื้อหารายการให้ตรงกับความต้องการของผู้ชมที่เป็นกลุ่มเป้าหมายอย่างแท้ ในส่วนของผู้ชมจึงควรทำหน้าที่เป็นผู้รับสารที่กระตือรือร้นในการตรวจสอบสถานีช่องต่าง ๆ โดยอาจทำการรวมกลุ่ม ชมรมเพื่อตรวจสอบการทำงาน คุณภาพรายการของทางสถานีต่อไป

ในที่สุดไม่ว่าผลลัพธ์ที่เกิดขึ้นกรณีวิกฤตไอทีวีจะเป็นอย่างไร ผมและประชาชนทั้งประเทศต่างคาดหวังให้ไอทีวีเป็นสื่อเสรีที่มีคุณภาพ ส่งเสริมให้ประชาชนได้รับการพัฒนาและสามารถต่อยอดองค์ความรู้ในสังคมต่อไป รวมถึงเป็นเครื่องมือที่ทรงประสิทธิภาพในการสร้างสังคมประชาธิปไตยให้เกิดขึ้นในทุกกลุ่มคนของสังคมต่อไป

-------------------------------